T. rex ýa-da “zalym keýik şasy” diýlip hem tanalýan Tyrannosaurus rex, dinozawr şalygynyň iň gazaply jandarlaryndan biri hasaplanýar. Teropod serhedindäki tirannozauridae maşgalasyna degişli T. rex takmynan 68 million ýyl ozal Giç bogaz döwründe ýaşap geçen iri ýyrtyjy dinozawrdy.
AdyT. rexägirt ululygyndan we güýçli ýyrtyjy ukyplaryndan gelýär. Ylmy gözleglere görä, T. rex uzynlygy 12-13 metre çenli, boýy 5,5 metre, agramy 7 tonnadan gowrak bolup biler. Onda gapyrganyň içinden dişlemäge we beýleki dinozawrlaryň etini ýyrtmaga ukyply güýçli eňek myşsalary we ýiti dişleri bardy, bu bolsa ýyrtyjy ýyrtyjy boldy.
T. rexiň fiziki gurluşy hem ony ajaýyp çeýe jandara öwürdi. Gözlegçiler onuň sagatda 60 kilometre golaý tizlikde ylgap biljekdigini, adam türgenlerinden birnäçe esse çalt hereket edip biljekdigini çaklaýarlar. Bu T. rexe ýyrtyjyny aňsatlyk bilen kowmaga we olary ýeňmäge mümkinçilik berdi.
Örän kuwwatyna garamazdan, T. rexiň ömri gysga boldy. Ol giçki bogaz döwründe ýaşapdy we beýleki köp dinozawrlar bilen birlikde köpçülikleýin ýok bolmak hadysasy takmynan 66 million ýyl ozal ýok bolupdy. Bu wakanyň sebäbi köp çaklamalara sebäp bolsa-da, ylmy subutnamalar munuň deňiz derejesiniň ýokarlanmagy, howanyň üýtgemegi we uly wulkan atmagy ýaly tebigy betbagtçylyklar sebäpli bolup biljekdigini görkezýär.
T. rex dinozawr şalygynyň iň gorkunç jandarlaryndan biri hasaplanylmakdan başga-da, özboluşly fiziki aýratynlyklary we ewolýusiýa taryhy bilen meşhurdyr. Ylmy gözlegler, T. rexiň ep-esli gatylygy we güýji bilen kranial gurluşyna eýe bolup, ýyrtyjyny hiç hili şikes almazdan ýeňip geçmäge mümkinçilik berýär. Mundan başga-da, dişleri ýokary derejede uýgunlaşyp, dürli etiň üstünden aňsatlyk bilen kesmäge mümkinçilik berýärdi.
Şeýlelik bilen, T. rex dinozawr şalygynyň iň ýiti jandarlaryndan biri bolup, ýyrtyjy we sport ukyplaryna eýe bolupdyr. Millionlarça ýyl ozal ýitip gidendigine garamazdan, häzirki zaman ylym we medeniýete ähmiýeti we täsiri gadymy durmuş görnüşleriniň ewolýusiýa prosesi we tebigy gurşawy barada düşünje berip, ähmiýetini saklaýar.
Kawah dinozawryň resmi web sahypasy:www.kawahdinosaur.com
Iş wagty: Noýabr-06-2023